Lubię piosenki i różne inne dźwięki - program autorski
Zabawy werbalno – muzyczno – ruchowe na materiale dźwiękonaśladowczym.
Program wspierania rozwoju mowy dzieci 2,3-letnich oraz starszych z opóźnionym rozwojem mowy.
Autorzy:
Agnieszka Sz.
Anna W.
Wstęp
Mowa jest najwspanialszym i najbardziej zaskakującym osiągnięciem człowieka. Tylko ludzie wykształcili zdolność porozumiewania się za pomocą symboli dźwiękowych. Posługiwanie się mową nie jest człowiekowi wrodzone, jest ono rezultatem uczenia się, szczególnie intensywnego we wczesnym okresie życia.
Osoby dorosłe wypowiadają swoje myśli szybko i bez trudu, niemal automatycznie i nie pamiętają, że w dzieciństwie zdobywali umiejętność mówienia w sposób długotrwały, mozolnie pokonując kolejne etapy jej rozwoju.
Aby mówić, należy nie tylko skoordynować wiele czynników tj. oddech, czy artykulacja i zaangażować różne układy: nerwowy,słuchowy, ruchowy, mięśniowy, mózg, ale również wykonywać wszystkie ruchy artykulacyjne z ogromną szybkością, precyzją i rytmicznością.
Mowa jest więc czynnością wielce skomplikowaną, a uświadomienie tego faktu pozwoli zrozumieć jak ogromnego wysiłku musi dokonać małe dziecko, by nauczyć się tej niezwykłej umiejętności.
By wspomóc rozwój mowy dzieci należy odwołać się do ich naturalnych potrzeb i cech rozwojowych tj. ruchliwość, ciekawość,aktywność, wrażliwość, a działania wspierające mowę uatrakcyjnić tak, by chciały się one bawić słowem, dźwiękiem, mową, językiem. Takimi czynnikami stymulującymi rozwój i usprawnianie mowy mogą być: ruch, muzyka, piosenka, wiersz.
Zauważono, iż w rozwoju małego dziecka utrzymuje się bliski związek między ruchem a mową. Czynności analizatorów ruchowych, do których należy analizator ruchowy mowy są ze sobą powiązane. Tak więc doskonaląc ruchy całego ciała (makroruchy) pośrednio wpływamy na usprawnianie narządów mowy (mikroruchy). Łącząc ruch i słowo poprzez dobór prostych wierszyków, rymowanek, przysłów zawierających elementy dźwiękonaśladowcze, które można zilustrować ruchem, pobudzimy spontaniczny rozwój mowy u dzieci niemówiących lub zahamowanych werbalnie.
Nie sposób też przecenić ogromnego wpływu muzyki i rytmiki na rozwój mowy. Mowa jest bowiem jedną z form motorytmiki. Dzieci częściej wydają głos w czasie ruchu i przy muzyce niż w bezruchu i ciszy. Towarzyszą sobie mową – czasem będzie to tylko wydawanie dźwięków lub wymawianie sylab, lecz owo wydawanie dźwięków, a także udział w różnych zabawach z muzyką stanowią świetną motywację do wydawania głosu, posługiwania się mową, czy wręcz przełamywania niechęci do mówienia. Słuchanie muzyki i ruch przy niej, wyczucie rytmu, akcentu ma także wpływ na prawidłowe stosowanie prozodyki mowy: melodii, akcentu, rytmu.
W celu ćwiczenia artykulacji, wzbogacania słownictwa, rozwijania mowy czynnej i biernej doskonałą rolę spełnia śpiew. Jest on sposobem zintensyfikowania aparatu głosowego. Podczas śpiewu głębsze jest oddychanie, występuje aktywniejsze działanie przepony, silniejsze są ruchy strun głosowych, mięśni krtani i gardła, wzrasta rola rezonatorów. Gdy go połączymy z ruchem dużych grup mięśniowych ułatwi to przenikanie bodźców i rozbudzenia aktywności wszystkich mięśni narządów artykulacyjnych i oddechowych. Szczególnie pomocne będą tu piosenki, których refreny częściowo lub całkowicie stanowią ciągi samogłosek, sylab, czy wyrazów dźwiękonaśladowczych. Dla małych dzieci, zwłaszcza słabo mówiących będą stanowiły łatwy materiał do wymówienia lub chociażby pokazania go ruchem, czy gestem, a z czasem do aktywności ruchowej może dołączyć się i werbalna.
Program „Lubię piosenki i różne inne dźwięki” przeznaczony dla małych dzieci 2,3-letnich lub starszych z opóźnionym rozwojem mowy został napisany na bazie naszych wieloletnich doświadczeń w pracy z dziećmi. Zauważyłyśmy, iż małe dziecko chętniej mówi wiersze, czy śpiewa piosenki, gdy towarzyszy temu ruch, gest lub muzyka. Dotyczy to zwłaszcza dzieci nieśmiałych, zahamowanych, czy z trudnościami językowymi. Atrakcyjna aktywność muzyczno – ruchowa pobudza sferę werbalną. Nigdzie nie znalazłyśmy literatury całkowicie poświęconej zagadnieniom mowy i jego związkom z ruchem i muzyką. W dostępnej nam lekturze temat ten traktowany jest marginalnie, choć, wyraźnie uznaje się, że takie relacje istnieją. Dlatego wypełniając tę lukę zapragnęłyśmy w jednym skrypcie zgromadzić proste wiersze i piosenki dla małych dzieci zawierające dźwięki samogłoskowe, sylabowe i dźwiękonaśladowcze, które można łatwo zilustrować ruchem, a dzieci będą mogły je z łatwością powtórzyć, podchwycić, wypowiedzieć. Naszym celem jest ukazanie walorów dydaktycznych tkwiących w takim repertuarze.
Program nie zawiera szczegółowych treści, a jedynie przykładowe zabawy i scenariusze zajęć, gdyż wiersze i piosenki wybrane do programu swoją „malowniczością” muzyczno – ruchową same sugerują ich wykorzystanie dla rozwoju aktywności werbalnej.
Zadaniem programu jest więc zgromadzenie materiału wierszy i piosenek pomocnych w aktywizowaniu mowy dzieci, umożliwienie im rozwijania sfery językowej, a także zaspokojenie potrzeb: akceptacji, sukcesu i radości ważnych dla ich ogólnego rozwoju.
Cele ogólne programu:
- Rozwój umiejętności językowych
- Pobudzanie aktywności werbalnej
- Wspomaganie rozwoju mowy
Cele szczegółowe:
- Rozwijanie umiejętności ruchowo – muzycznych
- Rozwijanie sprawności narządów artykulacyjnych
- Odkrywanie przez dzieci własnych możliwości artykulacyjnych
- Przełamywanie oporu i zahamowań przed wydawaniem dźwięków
- Wspomaganie rozwoju emocjonalnego i psychicznego
- Usprawnianie aparatu oddechowego i głosowego
- Stwarzanie swobodnej, radosnej atmosfery
Zadania programu:
- Zebranie materiału wierszy i piosenek pomocnych w aktywizowaniu mowy dziecka
- Umożliwienie dzieciom rozwijania aktywności werbalnych
- Zaspokojenie potrzeby akceptacji, uznania, pozytywnych przeżyć